Win een ton! Publiekscampagne brengt mensen in beweging

Hoe krijgen we bewoners in beweging om hun steentje bij te dragen? Loes Kreemers werkte nog maar net als onderzoeker klimaatpsychologie en -gedrag aan de HvA toen ze deze vraag van HHNK in de schoot geworpen kreeg. Ze zette er met veel plezier haar tanden in. Door allereerst op te diepen wat al bekend was uit eerdere studies, en vervolgens uitgebreid te spreken met 64 inwoners van Noorderkwartier – een geselecteerde dwarsdoorsnede van de bevolking. “Die gesprekken voegen enorm veel toe”, vertelt ze. “Bestaand onderzoek is vaak in vrij algemene termen gepubliceerd, of het gaat over een heel ander gebied met een totaal andere vegetatie. Ik zou niet adviseren om alleen daarop beleid te baseren. Maar het gaf wel goede haakjes voor de interviews met bewoners. Daarin werd pas echt concreet werd wat er in déze regio leeft en nodig is.”

Gapend gat
Ze weet nog goed wat haar en haar medeonderzoekers het meeste opviel: “De meeste mensen die we spraken, maakten zich totaal geen zorgen. In Nederland is alles goed geregeld, hoorden we veel. Mensen zagen ook niet goed wat ze zelf konden doen, en vonden dat eigenlijk ook niet hun taak. Alleen degenen die zelf al schade of hinder hadden ondervonden door extreem weer, zaten er anders in. We hebben het natuurlijk wel over vier jaar geleden; in de tussentijd hebben we alweer hetere zomers en meer wateroverlast ervaren. Maar toen constateerden we echt een gapend gat tussen de beleving van mensen die dagelijks professioneel bezig zijn met klimaatverandering en de gevolgen daarvan, en die van bewoners.” 

Dicht bij bewoners
Het onderzoeksrapport dat de HvA opleverde, bevatte een aantal aanbevelingen om die werelden dichter bij elkaar te brengen – en bewoners te activeren. Te beginnen met het bewustzijn vergroten dat er überhaupt een probleem is. Maar daarnaast bijvoorbeeld ook: mensen handelingsperspectief geven, ze aanspreken op hun verantwoordelijkheid, een groepsgevoel creëren - we doen het sámen – en aansluiten bij wat zíj belangrijk vinden. Allemaal aanbevelingen die de campagnewerkgroep ter harte heeft genomen. Projectleider Werner Falke: “We hebben ingezet op vier thema’s die dicht bij de bewoners staan en waar ze ook echt zelf mee aan de slag kunnen: hitte, wateroverlast, de tuin en een schoon riool. Met allerlei ludieke acties proberen we steeds de aandacht te trekken en vast te houden. Zoals ‘De groenste straat’ in 2022, een actie die veel leuke – en soms blijvende – buurtinitiatieven heeft opgeleverd. Of ‘Win je eigen tuinman’, waarbij bewoners hun groene tuinidee konden insturen. Afgelopen voorjaar leverde de actie ‘Win een ton!’ ruim 7000 inzendingen op. En 200 winnaars van een regenton.”

Van winactie naar actie
Vooral de winacties doen het goed, heeft de campagnewerkgroep ondervonden, en trekken veel mensen naar de campagnepagina’s op samenblauwgroen.nl. “Daar vinden ze vervolgens een heleboel tips voor hoe ze zelf eenvoudig kunnen bijdragen. Bijvoorbeeld door tegels te vervangen door groen, of hun frituurvet niet door de gootsteen te spoelen maar naar de vetbak te brengen. Of door regen op te vangen en daar de tuin mee te sproeien.” Hij merkt dat bewoners hier meer mee bezig zijn dan bij de start van de campagne. “Helaas hebben we de wind in de zeilen; er gaat haast geen dag voorbij of er is wel een weerrecord in het nieuws. Het gevoel van urgentie neemt daardoor ook toe. Het gapende gat is nog niet dicht, maar het is kleiner geworden.”

Tip: draai de default om
Loes vindt het leuk om zo veel van de aanbevelingen terug te zien in de uitwerking van de campagne. “Het is bijvoorbeeld slim om de tuin als thema te nemen. Dat vinden mensen belangrijk. En je laat ze goed zien wat ze zelf kunnen doen, dat helpt om gedragsverandering in gang te zetten.” Naast campagne voeren ziet zij ook steeds meer potentie in systeemaanpassingen om gedragsverandering te stimuleren. “Dat was ook een van onze aanbevelingen: creëer een omgeving die gedragsverandering faciliteert. Dit kan met regelgeving of subsidies, maar ook door de ‘default’ te veranderen. Zoals je nu in sommige gemeenten geen Nee/Nee-sticker op je brievenbus plakt als je geen reclamefolders wil, maar een Ja/Ja-sticker als je die wél wil ontvangen. Of: iedereen orgaandonor, tenzij je aangeeft dat je je organen níet beschikbaar stelt na je overlijden. Zo kun je ook standaard een regenton in elke tuin invoeren, om maar iets te noemen. Als je de standaard omdraait, en daarover helder communiceert, met een verhaal dat aansluit bij de waarden van bewoners, kun je in één keer grote slagen slaan.”