Doelgroep
De doelgroep voor de webinar was breed: van beleidsadviseurs van diverse gemeentelijke afdelingen tot gebieds- en projectontwikkelaars, maar ook hypotheekverstrekkers en verzekeraars. En al die doelgroepen waren vertegenwoordigd onder de deelnemers. “Dat is mooi, want we willen partijen verbinden om samen klimaatadaptief bouwen een impuls te geven”, zegt Anne-Marie Bor van Samen Klimaatbestendig, initiatiefnemer van de webinar. “Ze zijn hiervoor namelijk ook afhankelijk van elkaar. Zo heeft een hypotheekverstrekker die wil bijdragen aan klimaatadaptatie, hiervoor de hypotheekhouder nodig, en zijn er bij gebiedsontwikkeling allerlei afhankelijkheden tussen gemeente en projectontwikkelaar. Vanuit Samen Klimaatbestendig proberen we het gesprek op gang te brengen tussen de diverse belanghebbenden. Met de webinar is het begin gemaakt rond gebiedsontwikkeling.”

Kosten onvermijdelijk
Het kosten-en-batenplaatje van klimaatadaptatief bouwen is bij uitstek een onderwerp dat alle belanghebbenden raakt. De klimaatscenario’s laten zien dat de urgentie steeds groter wordt om bij gebiedsinrichting en nieuwbouw rekening te houden met risico’s op wateroverlast, droogte, hitte, overstromingen, biodiversiteit en bodemdaling. Arcadis en Rebel Group hebben, deels gezamenlijk, inmiddels voor verschillende cases doorgerekend wat dat dit betekent voor de kosten aan de hand van de richtlijnen van de Landelijke Maatlat. En wat die investeringen vervolgens opleveren. “Een belangrijk inzicht is dat er hoe dan ook kosten gemaakt moeten worden”, vertelt Jeroen Rijsdijk van Arcadis. “Want als we nu niet investeren in klimaatadaptatie, krijgen we in de toekomst de rekening gepresenteerd voor klimaatschade die we niet voorkomen hebben. En hoe langer we wachten, hoe duurder het wordt.”

Positieve businesscase
Een ander inzicht dat uit de casestudy’s naar voren komt, is dat de investeringen in klimaatadaptie altijd terug te verdienen zijn. Jeroen: “Bij nieuwbouw worden vanuit de Landelijke Maatlat relatief dure maatregelen toegepast, zoals groene daken. Dan nog valt de businesscase in vrijwel alle gevallen op zijn minst licht positief uit. In één onderzoek hebben we berekend dat het ook niet uitmaakt of je de maatregelen volledig op publiek terrein uitvoert, of juist op privaat terrein.” Bouwen volgens de richtlijnen van de Landelijke Maatlat lijkt dan ook een eenvoudige keuze. Maar de moeilijkheid zit in de verdeling van de kosten en baten: wie betaalt en waar komen de opbrengsten terecht – en wanneer? In de praktijk leidt dit vraagstuk ertoe dat het minder hard gaat dan iedereen zou willen.

Wie betaalt en wie profiteert?
“Bij klimaatadaptatie gaan de kosten voor de baten uit”, zegt Jeroen. “De kosten worden vaak afgewenteld op bewoners via de huizenprijzen, waardoor de betaalbaarheid van woningen verder onder druk komt te staan. Of op gemeenten, die lagere opbrengsten zien voor hun grond naarmate ze hogere eisen stellen aan projectontwikkelaars rondom klimaatadaptatie. Vervolgens zitten de baten voor een groot deel in vermeden kosten op de langere termijn, waar veel meer en soms heel andere partijen profijt van hebben. Minder schade aan woningen door wateroverlast bijvoorbeeld – gunstig voor bewoners, maar bijvoorbeeld ook voor verzekeraars. Minder schade aan kabels en leidingen door verdroging van de bodem – een voordeel voor netbeheerders. En meer bergingscapaciteit voor neerslag leidt voor waterschappen tot minder zuiveringskosten.” Anne-Marie vult aan: “Bovendien heb je allerlei indirecte baten die moeilijk meetbaar zijn. Zoals positieve gezondheidseffecten van een groenere omgeving. Die ook weer effect hebben op de zorgkosten en daarmee de zorgverzekering. Dit alles roept vragen op over hoe we de kosten voor klimaatadaptatie nu verdelen. En of dat niet anders kan.”

Oproep tot omdenken
De webinar nodigde uit om op een andere manier naar het verdienmodel van klimaatadaptatie te kijken. Want de overall businesscase positief mag positief zijn, voor de afzonderlijke partijen ligt dat nog anders. Jeroen: “Inzicht in de kosten en baten helpt om de juiste discussie te voeren. Waarom zou je bijvoorbeeld niet het gesprek aangaan met verzekeraars om mee te investeren? Ter illustratie: in de Verenigde Staten keren zij 30 miljard per jaar uit voor waterschade door storm. Dat bedrag zouden ze ook – deels - aan preventie kunnen uitgeven.” “Om klimaatadaptie te versnellen, is het goed naar ieders rol te kijken en nieuwe manieren van samenwerking te zoeken”, valt Anne-Marie hem bij. “Ook om tot financiële constructies te komen die drempels wegnemen. Voor RVO worden vanuit mijn bedrijf NextGreen verschillende financiële instrumenten voor de Toolbox financiering klimaatadaptatie, uitgewerkt waaronder de baatbelasting. Met de webinar hopen we nog meer zaadjes geplant te hebben. Gezien de positieve reacties zijn we in elk geval in onze opzet geslaagd om partijen aan het denken te zetten.”