Wat zijn belangrijkste positieve ontwikkelingen die je hebt meegemaakt in al die jaren?
Sinds 2011 hebben we weten te bereiken dat gemeenten en HHNK zijn gaan samenwerken en dat ook PWN aangesloten is. Dat was geen vanzelfsprekendheid. Toenmalig minister Karla Peijs zorgde met haar Visitatiecommissie en bezoek aan de regio voor een forse prikkel. Ik heb haar overigens indertijd nog in een persoonlijk gesprek bijgepraat over de ontwikkelingen in de waterketen. Samen met mijn collega Jan Zwiers heb ik in de deelregio’s gesprekken gevoerd en feitenonderzoeken uitgevoerd. Ook dat gaf de samenwerking een impuls. Het mooie is dat vanuit de samenwerking in de waterketen ook de samenwerking klimaatadaptatie is opgepakt toen het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie in 2017 verscheen. We hadden dus een vruchtbare basis om door te pakken.

Als we verder terugkijken: in 2004 ben ik ingehuurd door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu om partijen weer bij elkaar te krijgen. Er was flinke onenigheid omdat het kabinet waterketenbedrijven op wilde richten. Partners verzetten zich hiertegen. Zo publiceerde de VNG een rapport ‘Baas in eigen buis’. Uiteindelijk is wel de landelijke stuurgroep Drinkwater-, Riolering- en Afvalwaterbeleid (DRAB) opgericht. Daar ben ik 17 jaar secretaris van geweest. Vanuit die rol heb ik ook partijen bij elkaar gebracht – onder andere via workshops - en heb ik het eerste Bestuursakkoord Waterketen 2007 geschreven. Best bijzonder om als zelfstandige naast de minister en bestuurders te zitten bij het ondertekenen van het contract.

En dan helemaal naar het begin: vanaf 2003 hebben Jan Zwiers en ik gemeenten en HHNK in Noorderkwartier bij elkaar gebracht rondom ongezuiverde lozingen in het buitengebied (IBA’s). Het was wettelijk geregeld dat dit in 2010 gereed moest zijn. Samen met Henk van der Kwast, Gert Oerlemans, Fred Albers, Dick Butter, Rob Boom en Wilfried Wissink hebben we jarenlang samengewerkt om de aanleg van de IBA’s te realiseren.

Wat is jouw kracht als het gaat om verbinden en samenwerken?
Samenwerking zit in mijn genen. Ik vorm graag teams om samen de gewenste maatschappelijke doelen te halen. Door sinds 2003 te focussen op samenwerking door heel Nederland heb ik veel geleerd. Dat heeft geleid tot mijn motto: ‘Niet zeggen hoe het moet, maar kijken hoe het kan.’ De context en historie verschilt per regio. Luister dus goed en kijk wat er mogelijk is. Vind de energie die mensen verbindt en pak dan geleidelijk door naar samenwerking op nieuwe onderwerpen.

Mensen die samenwerken, ervaren dit vaak als vanzelfsprekend. Maar dat was vroeger niet zo. Toen ik ooit in Gelderland aan rioolbeheerders vroeg of ze hun collega bij de buurgemeente kenden, luidde het antwoord: “Ik weet hoe hij heet maar zie hem alleen op de Rioned-dag.” Nu is dat anders en dat zorgt voor een enorme verbetering. Vakmensen hebben allemaal een brede kennis van hun werkzaamheden, maar ieder individu heeft zijn specialiteiten. Door samen te werken kun je van elkaar leren en elkaar beter begrijpen. Bovendien ben je uiteindelijk vaak van elkaar afhankelijk omdat je samen gebruikmaakt van één fysiek afvalwatersysteem.

Hoe kijk je naar de samenwerking in Noorderkwartier?
De samenwerking in Noorderkwartier is een voorbeeld voor veel andere regio’s in Nederland. Wat ik  mooi vind, is ook hoe bestuurders hierin hun rol pakken. Hans van Os (HHNK) heeft gezorgd voor de eerste samenwerkingsovereenkomst in 2014. Eveline Tijmstra, voormalig wethouder van Purmerend, was ook een krachtig voorbeeld. Zij was altijd met de praktijk bezig. Zie bijvoorbeeld de video op webpagina over de visie Op weg naar de afvalwaterketen van de toekomst (Zaanstreek-Waterland). Hierin legt ze samen met de al even gedreven portefeuillehouder Marjan Leijen uit hoe ons afvalwater wordt verwerkt.

Om goed samen te werken moet je elkaar kennen, begrijpen, waarderen en vertrouwen. Dat kost tijd. Het is dus belangrijk om daar ook de tijd voor te nemen. Dat hebben we gedaan. Ik ben heel blij hoe er in de deelregio’s en in het kernteam wordt samengewerkt. Het is gewoon leuk om bij elkaar te komen, te leren van elkaar en samen zaken af te stemmen.

Om welke wapenfeiten ben je trots?
Op de samenwerkingsovereenkomst in 2014 die gemeenten, waterschap en drinkwaterbedrijf bij elkaar bracht. Top ook dat toen die afliep, er meteen een vervolgovereenkomst is gemaakt voor 2021-2030. Ik ben er ook trots op dat we in deze regio duidelijk hebben voldaan aan de doelstellingen rondom kostenbesparing, beter beheer en betere samenwerking van het Bestuursakkoord Water. Omdat we jaarlijks de monitor hebben ingevuld, konden we de resultaten ook duidelijk zichtbaar maken in een brochure. Daarnaast wil ik de visie Op weg naar de afvalwaterketen van de toekomst (Zaanstreek Waterland) noemen, in de vorm van een overzichtelijk en nuttig storyboard. Zo kun je inzoomen op kaarten over rioolvreemd water. Mijn zoon zei: “Elke Nederlander zou het hoofdstuk ‘De afvalwaterketen in beeld’ moeten lezen.” Een mooi compliment.

Welke thema's zouden nog meer aandacht verdienen?
Er lopen al veel mooie projecten in Noorderkwartier over belangrijke onderwerpen. Zoals indirecte lozingen, verminderen rioolvreemd water, krachtiger gebruikmaken van geo-informatie en werken aan voldoende capaciteit om onze taken te kunnen vervullen. Maar er is ook terrein dat nog minder ontgonnen is. Als manager of bestuurder zou ik bijvoorbeeld jaarlijks een helder overzicht willen hebben: hoeveel van ons stelsel moet vanwege risico’s zo snel mogelijk gerepareerd worden? Hoe ziet het reguliere renovatieplan er voor de komende 10 jaar uit en wat hebben we de afgelopen jaren gedaan? Dat is in de praktijk minder eenvoudig dan het lijkt. Maar ik denk dat het veel op zou leveren als de toestand van het hele rioleringsstelsel en de staat van onderhoud helderder in beeld worden gebracht.

Daarnaast wil ik pleiten voor een betere link tussen waterketen en watersysteem, zowel kwantitatief als kwalitatief. Zeker nu wateroverlast en watertekort steeds vaker voorkomen. Welke rol kan gezuiverd water hierbij spelen? Zouden we bijvoorbeeld afvalwater bij droogte niet een betere bestemming kunnen geven dan het Noordzeekanaal? Als het gaat om kwaliteit, is het project Grip op indirecte lozingen al een stap in de goede richting. Dit richt zich op wat bedrijven in het oppervlaktewater lozen. Maar we moeten ook kritisch kijken naar onze zuiveringen, en verder gaan dan ‘voldoen aan de eisen’. Er is aanvullende zuivering nodig. Bekijk daarbij welke technieken optimaal bijdragen aan verbetering van de waterkwaliteit in brede zin. Natuurlijk is het belangrijk om vervuiling aan de bron - lozingen van bedrijven en stoffen in producten - maximaal terug te dringen. Maar daar redden we het niet mee. Zeker niet als we de maatschappij maar blijven sturen op economische groei, in plaats van welzijn voor iedereen en duurzaam samenleven.

Wat wil je meegeven aan de samenwerkende partijen?
Heel simpel: ga door! Er is nog zo veel te doen (zie bijvoorbeeld de landelijke visie op de waterketen uit 2024). En dat kun je veel beter samen aanpakken. Blijf positief en zorg voor zinvolle resultaten die dit positieve perspectief krachtig ondersteunen.

Meer weten? Kijk voor een uitgebreid beeld van wat Hans in zijn loopbaan heeft gedaan op www.welldra.nl.