Grondwateroverlast te lijf

De IBA’s die nu worden verwijderd, zijn rond 2005 geplaatst om te zorgen dat huishoudens zonder aansluiting op het riool hun afvalwater toch voldoende voorgezuiverd zouden kunnen lozen. Op papier en in testopstellingen presteerden de IBA’s uitstekend, met zuiveringsrendementen van wel 80 tot 90 procent. Helaas bleek de praktijk weerbarstiger. “De waterkwaliteit na de voorzuivering in de tank blijkt slechter dan gedacht”, vertelt Henk Schobben, programmamanager van de Samenwerking Waterketen. “Daarmee schieten ze hun doel voorbij. Bovendien geven ze veel meer storingen dan verwacht, waardoor het onderhoud ook een stuk duurder werd dan ingerekend. Dus het kostte meer en leverde minder op, precies wat je niet wil.”

In de aanloop
In 2017 pakte het kernteam voor de samenwerking in de waterketen dit probleem op, waar zowel HHNK als de 21 betrokken gemeenten mee in hun maag zaten. De teamleden haalden informatie op bij andere waterschappen die tegen vergelijkbare issues aanliepen, organiseerden workshops om verschillende scenario’s en oplossingsrichtingen uit te werken en kwamen vervolgens met een voorstel voor een gezamenlijke aanpak. In eerste instantie viel de keuze op aanpassing van de IBA’s in plaats van vervanging. Maar uit pilots bleek dat de problemen hiermee eerder verergerden dan verdwenen. Daarom werd uiteindelijk in 2021 de knoop doorgehakt om over te stappen op VST’s. Henk: “Dat zijn ook een soort IBA’s, maar met één cruciaal verschil. Anders dan in de huidige IBA’s zitten er geen pompjes in die het afvalwater rondpompen en er lucht in brengen. Daarmee nemen we de belangrijkste storingsoorzaak weg.

Collectief belang voorop
Deze beslissing had heel wat voeten in de aarde. “Zo’n vervangingsoperatie is complex”, legt Henk uit. “Allereerst in technisch opzicht: je moet IBA’s opgraven waar soms een schuurtje half overheen gebouwd is, of hij ligt aan de achterkant van een boerderij waar je met de kraan niet kunt komen. Soms moet er tijdelijk een bruggetje gebouwd worden, of er moet een hele rijplatenbaan naartoe. Daar komt dus nogal wat bij kijken. Wat het daarnaast ingewikkeld maakt, is dat je met 21 gemeenten te maken hebt. Elk met eigen beleid en procedures. De één heeft maar twee IBA’s, de ander 140. In de ene gemeente zijn veel storingen, de andere heeft er minder last van. Sommige gemeenten hebben de waarde van de IBA’s al afgeschreven, bij andere zit de boekwaarde nog in de begroting. Zo zijn er allemaal verschillende belangen. Toch is het gelukt om met al die gemeenten en HHNK een uitvoeringsorganisatie op te zetten. Om individuele belangen ondergeschikt te maken aan het collectieve belang. Daar ben ik ontzettend trots op.”

Kracht van de samenwerking
Die wil om samen tot een oplossing te komen, heeft ook gemaakt dat de uitvoering na een hobbelige start vaart gekregen heeft. Henk: “In het begin was het echt zoeken: hoe richten we het projectmanagement in? Hoe gaan we in de toekomst om met het heffen van rioolbelasting? En vooral: hoe maak je afspraken met bewoners? De één heeft een bed & breakfast, de ander wil zijn huis net verkopen, er zijn wel honderd redenen waarom dit ingewikkeld is. Want voor bewoners is het behoorlijk ingrijpend. Om hier de volle aandacht aan te kunnen geven, hebben we besloten het relatiemanagement flink op te schroeven. Daarnaast hebben we het projectteam versterkt. Het resultaat is dat er nu zo veel overeenkomsten met bewoners op de plank liggen dat de aannemers door kunnen werken. Ze zijn bezig met een inhaalslag; eind dit jaar liggen we weer op schema om dit project in vier jaar uit te voeren. Dat is echt de kracht van de samenwerking.”