Het drinkwater dat PWN in Andijk produceert uit IJsselmeerwater, gaat via een grote transportleiding naar het distributiepompstation in Hoorn, en van daaruit verder de provincie in. Valt die transportleiding om wat voor reden dan ook uit, dan ligt er nog een leiding naast die de transporttaak kan overnemen. Maar die heeft wel een beperktere capaciteit. “De piekvolumes die we soms in de zomer van Andijk naar Hoorn transporteren, kan die redundante leiding alleen nog net aan, maar met de stijgende vraag wordt dat in de toekomst spannend”, zegt Lucas. “We willen de situatie vóór zijn dat we juist op zo’n moment een calamiteit hebben.” 

Voorraad voor 21 dagen
De redundante transportleiding vervangen is erg kostbaar. Een ondergrondse drinkwaterbuffer – ook wel Aquifer Storage & Recovery (ASR) - zou een interessant alternatief kunnen zijn. Met de proef onderzoekt PWN of dit ook zo ís. Projectleider Hendrik-Jan Spierenburg: “We hebben eerst een uitgebreid bodemonderzoek uitgevoerd, onder andere om te bepalen waar we het drinkwater het beste in de grond kunnen opslaan. Dat doen we nu tussen twee kleilagen op 50 tot 100 meter diepte op ons eigen terrein in Hoorn. Daarvoor hebben we voorlopig één winput geslagen. Als de proef goede resultaten geeft en we besluiten ermee door te gaan, worden dat er uiteindelijk ongeveer tien, met een totale capaciteit van een half miljoen m³. Die buffer kunnen we bijvoorbeeld aanspreken in droge periodes, zodat de zuiveringen dan rustiger kunnen draaien. En dan hebben we ook voldoende drinkwater opgeslagen om 21 dagen vooruit te kunnen in geval van nood.”

Drinkwaterkwaliteit voorop
Via de eerste winput kan PWN nu drinkwater onder de grond opslaan en weer oppompen. Hiermee is PWN sinds maart 2021 druk aan het testen. “We kijken nu vooral naar de drinkwaterkwaliteit”, vertelt Lucas, die zich bezighoudt met de technische aspecten van de proef. “Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de temperatuur? Blijft de drinkwaterkwaliteit onder de grond op peil of komen er toch stofjes uit de bodem in het drinkwater terecht? Het is de bedoeling dat het drinkwater blijft voldoen aan alle drinkwaternormen en dat we het niet opnieuw hoeven te zuiveren als we het uit de grond halen. Tot nu toe lijkt dat goed te gaan.”

Hele trukendoos open
Ook de effecten op de omgeving zoals zettingen en de invloed van de buffer op de grondwaterstand wil PWN goed in beeld krijgen. Om metingen te verrichten en gegevens te verzamelen, worden allerlei geavanceerde technieken ingezet. Hendrik-Jan: “We hebben bijvoorbeeld glasvezel in de put gebracht om volcontinu de temperatuur van het water in de gaten te houden – aan de hand van de lichtreflectie. En de zetting meten we op verschillende manieren. Naast tweewekelijkse waterpassing in het veld hebben we nu ook automatische zakbakens aangebracht die permanent meten. Ook gaan we kijken of satellietbeelden aanvullende inzichten opleveren. Dat we al die gegevens bij elkaar kunnen brengen, maakt dit project bijzonder – en voor ons heel gaaf om uit te voeren.” Lucas valt hem bij: “Dat je dit allemaal mag uitzoeken, maak je maar één keer in je carrière mee. Dit is echt pionieren, de hele trukendoos gaat open.”

Zorgvuldige afweging
De proef loopt nog tot half juni 2022 – ruim een jaar, zodat er gegevens worden verzameld van alle seizoenen. “Pas dan kunnen we echt goede analyses uitvoeren en daarmee ook de afweging te maken of we de ASR gaan opschalen”, zegt Hendrik-Jan. In die afweging neemt PWN uiteraard de kosten mee. Lucas: “Een nieuwe transportleiding is in aanleg zeker drie keer duurder dan een puttensysteem, maar we kijken naar de hele levenscyclus. De ASR vraagt bijvoorbeeld energie en je hebt te maken met een besturingssysteem en bewegende delen die onderhoud nodig hebben. Tegelijkertijd bespaar je met een ASR potentieel kosten doordat je in droge periodes de zuiveringsinstallaties minder zwaar hoeft te belasten. Dat wegen we allemaal mee. Maar zoals ik het nu zie, komt de ASR er gunstig uit.”