Aanleiding was het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie uit 2018, met grote landelijke ambities op gebied van klimaatadaptatie. Al snel ontstond de behoefte aan praktische, realistische kaders bij deze ambities: wat betekent ‘hittebestendig’ en ‘rekening houden met extreme neerslag’ concreet voor de uitvoering? Van welke weersextremen gaan we uit? Welke basisveiligheidsniveaus en -eisen passen daarbij? Onder andere in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) sloegen overheden de handen ineen om hiervoor gezamenlijke uitgangspunten te formuleren. Elsje Kaptijn was hierbij vanuit adviesgroep Inbo als procesbegeleider betrokken. “We hebben een werkgroep samengesteld met experts van gemeenten, waterschappen en provincie en de kaders geïnventariseerd die uiteenlopende partijen al hanteerden”, vertelt zij. “Daar zat verschil in. Bijvoorbeeld in hoeveel millimeter neerslag per uur als piekbelasting werd gezien, of wat het minimumpercentage schaduw op fiets- en voetpaden is. Maar ze vormden wel een goede basis.”

Toetsen en finetunen
Ook het voorwerk in de provincie Zuid-Holland, waar partijen al een vergelijkbaar traject hadden doorlopen, kwam goed van pas. Wesley Sluis, die als adviseur Klimaatadaptatie vanuit gemeente Purmerend in de werkgroep zat: “Samen hebben we bekeken: wat ligt er al? Wat vinden we sterk? Wat past bij onze regio? Aan de hand daarvan hebben we basisveiligheidseisen opgesteld rondom droogte, wateroverlast, hittestress en overstromingsrisico’s. Die toetsten we aan ‘sleutelgebieden’, geselecteerde locaties waar de komende jaren grote nieuwbouwprojecten gepland staan - in onze gemeente is dat bijvoorbeeld het huidige golfterrein. Daar lieten we dus onze richtlijnen op los om te checken of ze voldeden en haalbaar waren, onder meer voor vitale en kwetsbare functies. Zo hebben we ze steeds verder gefinetuned.” “Een inspirerend en goed lopend proces”, vertelt Elsje. “Er zit veel kennis bij de overheden en passie om aan dit thema te werken; iedereen stond in de meewerkstand. Dat leverde interessante discussies op, echt vanuit de inhoud.”

Bestuurlijke bekrachtiging
De uitkomsten van die discussies vatte de werkgroep samen in de notitie Basisveiligheidsniveau Klimaatbestendige Nieuwbouw: één leidraad met eenduidige regels en afspraken voor de hele Metropoolregio Amsterdam. “Dat geeft ook marktpartijen duidelijkheid”, zegt Wesley. “Die hoeven dan niet voor elke gemeente andere normen aan te houden.” Onder andere in zijn gemeente zijn de afgesproken Basisveiligheidsniveaus inmiddels opgenomen in de uitvoeringsagenda klimaatadaptatie. Om dat in de hele regio te waarborgen en ook op bestuurlijk vlak alle neuzen één kant op te krijgen, werd besloten de afspraken te bekrachtigen met een intentieverklaring. Waar liefst ook zo veel mogelijk aannemers en projectontwikkelaars hun handtekening onder zouden zetten – want zij gaan uiteindelijk voor de uitvoering zorgen.

Marktpartijen aan boord
Ook de totstandkoming van de intentieverklaring vroeg weer om een brede afstemming. Deze vond plaats onder begeleiding van bureau &Flux, dat eerder al intentieverklaringen rondom klimaatbestendige nieuwbouw opstelde voor samenwerkingen in Zuid-Holland en Utrecht. “We zijn begonnen met ruim 40 een-op-een gesprekken met overheden, bouwpartijen en brancheorganisaties”, zegt Thea Kampert van &Flux. “Wat we daar uithaalden, vormde de basis voor gezamenlijke sessies over de inhoud – de basisveiligheidseisen zelf, die naar een versie 3.0 werden gebracht – en alle voorwaarden en afspraken daaromheen. Daarnaast organiseerden we een aparte sessie voor marktpartijen waarin we bespraken wat zíj belangrijk vinden: wat zijn hun voorwaarden om mee te doen? Zij pleiten bijvoorbeeld sterk voor afspraken die gericht zijn op doelen en prestaties in plaats van op concrete maatregelen. Zodat zij als experts de ruimte hebben om op hun eigen manier invulling te geven aan de basisveiligheidseisen.”

Geen papieren tijger
Een mooi neveneffect was dat dankzij de deelname van HHNK ook gemeenten in Noord-Holland ten noorden van de Metropoolregio Amsterdam in het proces werden meegenomen. Thea: “In een sessie speciaal voor die gemeenten, bleek dat zij over het algemeen heel geïnteresseerd waren en graag wilden meedenken. En het leuke is dat een groot aantal van hen de intentieovereenkomst inmiddels ook heeft ondertekend. Dat aantal neemt nog steeds toe: sinds het bestuurlijk overleg op 2 maart zijn er alweer drie extra handtekeningen opgehaald.” Zowel Thea als Wesley en Elsje spreken van een geslaagd traject. Wesley, die behalve over de basisveiligheidsniveaus ook meedacht over de intentieverklaring: “We konden elkaar vaak snel vinden. Met als opbrengst dat we nu afspraken hebben over hoe we de ruimtelijke ordening bij nieuwbouw ontwikkelingen meteen goed doen voor de toekomst.” Elsje vult aan: “Wat voor mij het succes bevestigt, is dat ik de richtlijnen nu steeds zie terugkomen in nieuwbouwprojecten in de regio waar wij als bureau ook bij betrokken zijn. Ik zie dus dat de afspraken geen papieren tijger zijn, maar echt in de praktijk worden nageleefd. Daar gaat het uiteindelijk om.”

• Intentieverklaring

• Basisveiligheidsniveau Klimaatbestendige nieuwbouw 3.0